بررسی مفهوم شناسی جرایم رایانه ای، جرایم اینترنتی و جرایم سایبری

نوشته شده توسط وکیل جرایم سایبری در ۱۱ شهریور ۱۳۹۶ در بخش جرایم رایانه ای-اینترنتی-سایبری, مقالات علمی آموزشی, وکیل جرایم اینترنتی, وکیل جرایم رایانه ای, وکیل جرایم سایبری | بدون دیدگاه

با شیوع استفاده از رایانه، اینترنت و ابزارهای الکترونیکی مانند تلفن همراه، دستگاههای پرداخت و … در زندگی شخصی و روابط اداری، بزهکاری و تخلف در استفاده از این ابزارها نیز، واقعه ای اجتناب ناپذیر است.

به گزارش ایسنا، آنچه امروز تحت عنوان جرائم رایانه ای، جرایم اینترنتی و جرایم فضای سایبری نام برده می شود، مجموعه ای از همین تخلفات و بزهکاری هاست که از طریق رایانه و ابزارهای الکترونیکی یا موثر بر رایانه واقع می شود و مصادیق متعددی از آن نیز در ذهن ما نقش بسته است.

اما نکته قابل تامل این است که در بسیاری از محافل علمی و پژوهش های تخصصی در رابطه با اینگونه جرایم اصطلاح جرایم رایانه ای، اینترنتی و سایبری به طور مشترک بکار می رود و حتی در قانون جرایم رایانه ای مصوب مجلس شورای اسلامی سال ۱۳۸۸ کشورمان نیز از واژه جرایم رایانه ای استفاده شده است.

آیا سه واژه جرایم رایانه ای، اینترنتی و سایبری در یک معنا بکار می روند یا دارای مفهومی متفاوت هستند. در مقاله حاضر سعی نمودیم با مفهوم شناسی این سه واژه، تفاوت معنای این سه اصطلاح را مورد بررسی قرار دهیم.

اما بر اساس این تحقیق می توان چنین گفت که : با ورود رایانه ، اینترنت و فضای سایبر، جرائم رایانه ای و اینترنتی و سایبری نیز بوجود آمد. که می توان این جرایم را به سه نسل طبقه بندی نمود. نسل اول با عنوان جرایم رایانه ای که تا اواخر دهه ۱۹۸۰ می‌باشد شامل سرقت و کپی برداری از برنامه‌ها و جرائم علیه حریم خصوصی اشخاص مانند سرقت از آثار و تحقیقات افراد بود.

نسل دوم که تحت عنوان جرائم اینترنتی یا جرایم علیه داده‌ها نامیده می‌شود تا اواخر دهه ۱۹۹۰ ادامه داشته است. در این دهه تمامی جرائم علیه تکنولوژی اطلاعاتی، ارتباطاتی، کامپیوتری، ماهواره ای و شبکه‌های بین المللی تحت عنوان جرائم علیه داده‌ها اطلاق می‌شود. نسل سوم که از اواسط دهه ۱۹۹۰ شروع می‌شود تحت عنوان جرائم سایبر یا جرائم در محیط سایبر معروف گردید.

تعریف فضای سایبر (Cyber space)
فضای سایبر عبارتی است که در دنیای اینترنت، رسانه و ارتباطات بسیار شنیده می‌شود. و بهترین معادل فارسی آن فضای مجازی است.

واژه سایبر از لغت یونانی Kybernetes به معنی سکاندار یا راهنما مشتق شده است. نخستین بار این اصطلاح (سایبرنتیک) توسط ریاضیدانی به نام نوربرت وینر Norbert Wiener در کتابی با عنوان سایبرنتیک و کنترل در ارتباط بین حیوان و ماشین در سال ۱۹۴۸ بکار برده شده است. سایبرنتیک علم مطالعه و کنترل مکانیزم ها در سیستم‌های انسانی، ماشینی (و کامپیوتر ها) است.

سایبر پیشوندی است برای توصیف یک شخص، یک شی، یک ایده و یا یک فضا که مربوط به دنیای کامپیوتر و اطلاعات است. در طی توسعه اینترنت واژه های ترکیبی بسیاری از این کلمه سایبر بوجود آمده است که به تعدادی از آنها اشاره می کنیم:

فضای سایبر(Cyberspace)، حقوق سایبری ( cyber law ) شهروند سایبر (Cybercitizen) ، پول سایبر (Cyber cash)، فرهنگ سایبر ( Cyber culture )، جرایم سایبری ( cyber crime ) ، راهنمایی فضای سایبر ( Cyber Coach ) ، تجارت سایبر ( Cyber business ) ، کانال سایبر (channel Cyber ) و ….
واژه فضای سایبر نخستین بار ویلیام گیبسون William Gibson نویسنده داستان علمی تخیلی در کتاب نورومنسر Neuromancer در سال ۱۹۸۴ به کار برده است.

فضای سایبر در معنا به مجموعه هایی از ارتباطات درونی انسانها از طریق کامپیوتر و مسائل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی گفته می شود.

یک سیستم آنلاین یا یک تلفن همراه یا یک دستگاه خودپرداز نمونه ای از فضای سایبر است که کاربران آن می‌توانند از طریق آن با یکدیگر ارتباط بر قرارکنند. بر خلاف فضای واقعی، در فضای سایبر نیاز به جابجایی‌های فیزیکی نیست و کلیه اعمال فقط از طریق فشردن کلیدها یاحرکات ماوس صورت می‌گیرد.

این عدم جابجایی فیزیکی، محققان را واداشت که به مطالعه برخی شباهت‌های فضای سایبر با حالت های نا هشیاری، بخصوص حالت‌های ذهنی‌ای که در رویا ها ظاهر می‌شوند، بپردازند.

تعریف جرایم رایانه ای ( computer crime )
پروفسور اولریش زیبر یکی از صاحب نظران معروف حقوق جزای رایانه معتقد است امروزه اجماع بین‌المللی براین است که جرم رایانه‌ای باید به طور کامل تعریف شود.

بنابراین تعریف کامل پذیرفته شده توسط گروه متخصصان oecd در سال ۱۹۸۳میلادی اصطلاح جرم رایانه‌ای بدین ترتیب تعریف شده: هرگونه رفتار غیرقانونی، غیراخلاقی یا غیرمجاز که مشتمل بر داده‌پردازی اتوماتیک یا انتقال داده‌ها باشد. مطالعات جدید مفاهیم وسیع‌تر و پیشرفته‌تری را از مجرمیت داده‌ها، یا جرم اطلاعاتی ارائه می‌کند.

پروفسورشیک یکی از حقوقدانان برجسته اتریشی در تعریف جرم رایانه‌ای چنین می‌گوید: جرم رایانه‌ای به هر عمل مجرمانه‌ای گفته می‌شود که در آن رایانه وسیله یا هدف ارتکاب جرم باشد.

برخی معتقدند گوناگونی تعاریف ارائه شده از جرم رایانه‌ای ناشی از اختلاف در دیدگاه‌هاست. برخی آن را ناشی از تفاوت در میزان دانش و آگاهی صاحب نظران می‌دانند؛ اما به نظر می‌رسد مشکلات موجود در تعریف جرم رایانه‌ای بیشتر از ماهیت این جرم ناشی می‌شود چگونه می‌توان تعریفی جامع و کامل از جرمی ارائه کرد که طیف وسیعی از اعمال، از نوشتن یک نامه توسط کارمند در رایانه‌ای گرفته تا بهره‌ برداری از رایانه برای اختلاس میلیون‌ها دلار، را دربرگیرد.

هنوز این مجادلات پیرامون جرایم رایانه‌ای در میان صاحب نظران ادامه داشت. که با بروز اینترنت نوع دیگری از جرایم با عنوان جرایم اینترنتی مطرح گردید. و هنوز این واژه به بحث و مناظره در محافل علمی و تخصصی کشیده نشده بود که واژه جدیدی از جرایم رایانه‌ای تحت عنوان جرم سایبر در حال شکل‌ گیری بود. پیدایش و شیوع جرایم تحت عنوان جرم سایبر بر پیچیدگی و دشواری ارائه تعریف کامل از جرم رایانه‌ای افزود و خود به مشکلی نو بدل شد.

تعریف گسترده جرایم رایانه ای و جرایم اینترنتی و جرایم سایبری
تا کنون تعاریف گوناگونی از جرم رایانه ای از سوی سازمان ها ومتخصصان ارائه شده که وجود تفاوت بیانگر ابهامات موجود درماهیت و تعریف این نوع از جرایم است. جرم رایانه ای یا جرم در فضای مجازی (سایبرکرایم ) دارای دو معنی است.

جرم رایانه ای عبارت از جرایمی است که در فضای سایبر رخ می دهد . و در تعریف گسترده :
هر فعل یا ترک فعلی که در و یا از طریق یا به کمک رایانه یا از طریق اتصال به اینترنت ، چه به طور مستقیم یا غیرمستقیم رخ می دهد و توسط قانون ممنوع گردیده و برای آن مجازات در نظر گرفته شده است ، جرم رایانه ای نامیده می شود.

با توجه به این تعریف جرایم رایانه ای را می توان به سه دسته تقسیم کرد :
دسته اول : جرایمی هستند که در آنها کامپیوتر و تجهیزات جانبی آن موضوع جرم واقع می شود. مانند: سرقت ، تخریب و….
دسته دوم : جرایمی هستند که در آنها کامپیوتر به عنوان ابزار ارتکاب جرم به کارگرفته می شود که معمولا از طریق شبکه های رایانه ای و اینترنت رخ می دهد. مثل کلاهبرداری ، جعل و سرقت رایانه ای و ….
دسته سوم : جرایمی هستند که می توان آنها را جرایم سایبری نامید که در فضای مجازی به وقوع می پیوندداما آثار آنها در دنیای واقعی ظاهر می شود. مانند نفوذ غیر مجاز،شنود غیر مجاز، انتشار ویروس ،کرم های رایانه ای و …

سیر تیپیک اصطلاحات حقوق رایانه ای ، حقوق اینترنتی و حقوق سایبر

۱-اصطلاح حقوق رایانه ( computer law ) و جرایم رایانه ای

در دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی که سال های تولید ابر کامپیوتر ها و ورود آنها در شرکتهای بزرگ بمنظور انجام امور حسابداری ، توزیع کالا و نگهداری حسابها بود .اولین جرم رایانه ای در این دهه توسط رویس که حسابدار یک شرکت عمده فروش میوه و سبزی بود رخ داد.

او با نوشتن یک برنامه و تغییر در داده ها مبالغی را در حسابی جدا واریز می کرد و در زمانهای خاص با صدور چک مبلغ را به نفع خود از حساب شرکت خارج می نمود.

در این دهه کامپیوترهای کوچکتر با توان محاسباتی بیشتر تولید شد و علم برنامه نویسی پیشرفته تر شد و در این دهه اکثر شرکتها کلیه برنامه ها ومحاسبات مالی خود را با رایانه انجام می دادند.

در دهه ۱۹۷۰ جرایم کلاهبرداری ، جعل و جاسوسی رایانه ای اتفاق افتاد و حقوق جزا به سمت رشته جدید حقوق کیفری اطلاعاتی رفت و اصطلاح حقوق رایانه ، حقوق تکنولوژی اطلاعات ( IT law ) و تبعا جرایم رایانه ای و جرایم علیه تکنولوژی اطلاعات از اواخر همین دهه مطرح شد.

۲-اصطلاح جدید حقوق شبکه ( network law ) و حقوق اینترنت ( internet law )

در این دهه ۱۹۸۰ نرم افزارها تولید شدند و کلیه پرداختهای الکترونیکی و امور اداری ادارات توسط رایانه به شکل ساده انجام می شد. در این دهه سازمان توسعه اقتصادی اروپا OECD برای اولین بار لیستی ۵ گانه از جرایم رایانه ای ارائه کرد.

همچنین این دهه آغاز شروع به کار شبکه ها، پایگاههای داده و تا حدودی اینترنت بود و جرایمی مانند کپی رایت نرم افزار، نفوذ به حریم خصوصی، مالکیت اطلاعات و… مورد بحث قرار گرفت. در این دهه دو اصطلاح جدید حقوق شبکه و حقوق اینترنت و در پی آن جرایم شبکه ای و جرایم اینترنتی مورد توجه حقوقدانان قرار گرفت.

۳-اصطلاح حقوق سایبر و جرایم سایبری

در دهه ۱۹۹۰ تکنولوژی اطلاعات در زمینه بانکداری ، امور اداری و مالی به صورت پیشرفته و همچنین امور تولید و آموزش و… به شدت افزایش یافت. و در سال ۱۹۹۴ اصطلاح سایبرcyber و فضای مجازی یا سایبر اسپیس و حقوق سایبر و جرایم سایبری cyber crime مطرح شد.

شورای اروپا می گوید : منظور از فضای سایبر در مباحث حقوقی ترکیبی از عناصر زیر می باشد.
کامپیوتر + مودم + مخابرات (ماهواره ) با ویژگی شبیه سازی و مجازی

تاریخچه جرایم رایانه ای در ایران

در خصوص تاریخ وقوع جرم رایانه ای در ایران، نمی توان وقوع آنرا با سال ۱۳۴۱ که رایانه وارد ایران شد همزمان دانست. کار برد رایانه در سالهای اولیه بسیار محدود بوده و در دهه ۵۰ و ۶۰ کم کم بر تعداد رایانه های موجود در ایران و همچنین وسعت برنامه های رایانه ای افزوده شد به دلیل عدم وجود قانون مدون و آمار دقیق از جرائم و سوء استفاده از رایانه نمی توان تاریخچه ای مشخص بیان نمود.

با توجه به گسترش رایانه و تکنولوژی اطلاعات در ایران با گسترش تخلفات مرتبط با کپی و تکثیر غیر مجاز نرم افزارها و برنامه های رایانه ای سرانجام پس از سالها بحث و بررسی قانون حمایت از پدید آورندگان نرم افزارهای رایانه ای در دی ماه ۱۳۷۹ تصویب شد که آئین نامه اول آن نیز در ۷۰ ماده تهیه و در اواخر سال ۱۳۸۰ جهت بررسی و تصویب به هیات وزیران ارسال شد.

و در سال ۱۳۸۱ نیز طرح قانون تجارت الکترونیکی تهیه که نهایتاً متن آن در سال ۱۳۸۲ به تصویب نهایی مجلس شورای اسلامی رسید. از جمله موارد مهمی که می‌توان به آنها شاره نمود عبارتند از: جرم انگاری جعل، کلاهبرداری کامپیوتری، حمایت کیفری از حقوق مصرف کننده، حمایت از داده‌ها و کپی رایت.

براساس اطلاعات موجود اولین جرم اینترنتی در ایران در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۳۷۸ به وقوع پیوست. که در آن یک کارگر چاپخانه و یک دانشجوی کامپیوتر در کرمان اقدام به جعل چک های تضمینی مسافرتی کردند و چون تفاوت و تمایز چندانی بین جرم کامپیوتری و جرم اینترنتی وجود ندارد، عمل آنها به عنوان جرم اینترنتی محسوب می شود.

بعد از این بود که گروه های هکر جرم های دیگری را مرتکب می شدند، مواردی چون جعل اسکناس، اسناد و بلیطهای شرکت های اتوبوسرانی، جعل اسناد دولتی از قبیل گواهینامه، کارت پایان خدمت، مدرک تحصیلی و جعل چک های مسافرتی و عادی بخشی از این جرایم اینترنتی هستند.

نتیجه گیری

در این مقاله ما در مورد مفهوم سه واژه جرایم رایانه ای، جرایم اینترنتی و جرایم سایبری، چگونگی بوجود آمدن این جرمها، تعاریف و سیرتیپیک مباحث حقوق رایانه، حقوق شبکه و اینترنت و حقوق سایبر بحث کردیم.

هدف ما از طرح این مباحث آشنایی با مفهوم حقیقی این واژه ها بود. چون در اکثر محافل علمی علی الخصوص حقوق دانان هنوز تفاوتی برای این واژگان قائل نبوده و به اشتباه هر سه مورد را در جاهای مختلف بصورت یکسان بکار می گیرند.

با تعاریفی که از جرایم رایانه ای، اینترنتی و سایبری مطرح شد. مشخص گردید این سه واژه به نوعی با هم متفاوت هستند و وجه مشترک هر سه وجود نقش سیستم های رایانه ای می باشد. و فقط ارتباط این واژگان در کاربرد رایانه در همه موارد است اما در نوع جرایم و ادله دیجیتال متفاوت هستند و به نوعی جرایم اینترنتی و سایبری نوع تکامل یافته جرایم رایانه ای هستند.

علی ایحال با تعریفی که از جرم رایانه ای داریم به آن دسته از اعمال مجرمانه ای که صرفا در رایانه های غیر متصل به شبکه ها صورت می گیرد جرایم رایانه ای و به جرایمی که از طریق اتصال رایانه ها به هم و از طریق اتصال به شبکه های رایانه ای و اینترنت صورت می گیرد.

جرایم رایانه ای و در نهایت به عمده جرایمی که به وسیله ابزارهای الکترونیکی و سیستم های رایانه ای مبتنی بر زیر ساخت مخابراتی با قابلیت شبیه سازی مجازی رخ می دهند جرایم سایبری گفته می شود.

و به احتمال زیاد منشا انتخاب عنوان قانون جرایم رایانه ای برای قانون مصوب مجلس در سال ۱۳۸۸ همین مساله بوده است. که با توجه به وجود جرایم سایبری و اینترنتی در این قانون ، عنوان انتخابی قانون جرایم رایانه ای می باشد. همین مسئله است که رایانه وجه مشترک و منشا هر سه نسل جرایم بوده است.

حقوق مالکیت فکری در فضای مجازی

نوشته شده توسط وکیل جرایم سایبری در ۲ مرداد ۱۳۹۶ در بخش حقوق سایبری, مالکیت فکری و کپی رایت, مالکیت معنوی و دارایی های فکری | بدون دیدگاه

در تعریف حقوق مالکیت فکری می­توان بیان نمود که این حق یکی از زیر مجموعه­ های حقوق خصوصی است که پدیدآورنده یک اثر از آن برخوردار است و به موجب آن، بهره­ برداری غیرمجاز از اثر پدیدآورنده از سوی شخص یا اشخاص دیگر، موجبات مسئولیت مدنی و کیفری بهره­ بردارِ غیرمجاز را فراهم می­ نماید. در نظام­ های حقوقی مختلف، برای صیانت و پاسداری از حقوق مالکیت فکری قوانین مختلفی وضع شده است.

چماقدارن اینترنتی را مهار کنید

نوشته شده توسط موسسه توسعه حقوق فناوری اطلاعات برهان|وکالت دادگستری در ۲۴ تیر ۱۳۹۵ در بخش اخلاق فناوری اطلاعات, جرایم رایانه ای و اینترنتی, حقوق فضای مجازی, هتک حیثیت, وکیل جرایم سایبری | بدون دیدگاه

هتاکان اینترنتی که در حال گذشتن از مرزهای فرهنگ و اخلاق بودند، حال در فکر درنوردیدن مرزهای سیاسی هستند تا تمام زیر شاخه‌های اخلاق انسانی را از بیخ و بن نابود کنند

از ابتدای ظهور ارتباط مجازی، در کنار وجود مزایای متعدد؛ شاهد بروز سوء رفتار برخی استفاده کنندگان در فضای اجتماعی مجازی بوده‌ایم. رفتارهایی که از ابراز مخالفت تند کاربران نسبت به یک شخصیت آغاز شد و حالا به فحاشی‌هایی جهانی رسیده است. این فحاشی‌ها چنان رکوردی را برای کشورمان رقم زده که شاید بتوان آن را سرآمد این رفتار زشت در جهان دانست.

پیش از این صفحه‌ی فیسبوکِ رسمی افراد مشهور، محل تاخت و تاز حمله کنندگان بود؛ اما با ورود نرم افزار اینستاگرام این حملات سهل تر و در دسترس تر شده است. برای عقده گشاییِ افراد خاطی، تنها یک گوشی هوشمند و دسترسی به اینترنت کافی است. کافی است تا بر روی مبل لم دهند و چرک‌ترین کلمات را حواله‌ی هر کسی کنند. موضوع پست اشخاص یاد شده هم اهمیتی ندارد. تنها فحاشی و هرزه نویسی است که اهمیت دارد و باید بدون فوت وقت انجام شود.

چند روز پیش وقتی در حال تماشای فینال جام ملت‌های اروپا بودم و صحنه‌ی مصدومیت عمدی رونالدو اتفاق افتاد، لحظه ای پیش خود گفتم نکند باز هم شاهد حماسه‌ی سیاه دیگری باشیم و نکند حالا سینه چاکان وطنیِ از خجالت ورزشکار فرانسوی (پایت) در بیایند. ابتدا به فکر خام خودم خندیدم؛ اما تنها چند دقیقه لازم بود تا سرگردانان شبکه‌های مجازی تصور خامم را به عمل برسانند. این افراد در حالی که از مشکلات موجود جامعه به ظاهر می‌نالند، هزینه می‌کنند تا به بد اخلاقی‌های اینترنتی خود بپردازند و از وسایل الکترونیکی خود همانند یک چماق استفاده می‌کنند.

این چماقداران دیگر کار را به جایی رسانده‌اند که فقط موجب ناراحتی قربانی خود نمی‌شوند. هجمه‌ها به حدی رسیده که دستاویز رسانه‌هایی شده که بدون داشتن بهانه هم به کشورمان می‌تازند؛ حال چه برسد به چنین بهانه‌های چرب و نرمی. اگر دیروز لیونل مسی بدلیل زدن گل به کشورمان باید ناسزا می‌شنید؛ امروز شاهد به رخ کشیدن تعصبی کور در مورد یک ورزشکار خارجی نسبت به یک ورزشکار خارجی دیگر هستیم! رفتارهای پیشین اگر توجیهی از باب فرهنگ و ادب نداشتند؛ رفتار اخیر بی منطقی خاصی هم در دل خود داشت.

این بی اخلاقی‌ها از فحاشی به ورزشکاران و هنرمندان آغاز شد و حالا در حال ورود به حریم چهره‌هایی در حوزه‌های دیگر است… بروز این رفتار در هر حوزه و بخشی محکوم است. فحاشی همان اندازه که نسبت به یک ورزشکار زشت و ناپسند می‌باشد؛ نسبت به یک سیاستمدار نیز عملی سخیف است. پیرامون این رفتار مطالب متعددی گفته شده اما این اتفاق همچنان اخلاق و فرهنگ ملی را قربانی رفتار خود می‌کند.

در هفته ای که گذشت شاهد شاهکار دیگری از این بد دهانان اینترنتی بودیم. مهاجمان صفحه‌های اجتماعی اینبار به صفحه‌ی شخصی اوباما و دخترش هجوم بردند. هتاکان اینستاگرامی به بهانه‌ی ساگرد برجام، مطالبات به ظاهر ملی را با ادبیاتی رکیک از رئیس جمهور پیگیری کرده و برای آنکه اوج بی منطقی خود را نشان دهند به صفحه دختر اوباما هم هجوم بردند و انواع و اقسام الفاظ رکیک را نثار او کردند.

کامنت های ذیل پست‌های اوباما و دخترش مانند بازار مکاره ای است که در آن هر حرفِ سخیفی یافت می‌شود. از فحش‌های رکیک و تهمت‌های جنسی گرفته تا توصیه‌ی دیپلمات‌های چاله میدان‌های شهر! این‌ها اجزایی هستند که یک کلیت را می‌سازند. کلیتی که از سوی ناظران غیر وطنی نمایش یک وحشی گری مجازی ترجمه می‌شود که چندان هم بیراه نیست؛ اما آنچه که ناحق می‌باشد التقاط این افراد با همه مردم ایران است. هرچقدر هم تعداد این افراد زیاد باشد منصفانه نیست که با دادن آب و تاب از سوی رسانه‌های غربی به عنوان واقعیتی کلی درمورد جامعه‌ی ایران معرفی شود و خوراک خبری چند روز رسانه‌ها گردد.

همواره در تقبیح رفتارهایی اینچنین از سوی عده ای از هموطنان، تاریخ و فرهنگ ایرانی اسلامی کشورمان را به آنان گوشزد کرده‌ایم؛ اما وقتی که این هتاکان به تذکر دهندگان به این بی اخلاقی‌ها هم رحم نمی‌کنند؛ دیگر حیف است که برای انان از داشته‌هایمان خرج کنیم. به قول معروف کسی که خواب است را می‌توان بیدار کرد اما اینان خود را به خواب جهالت زده‌اند و از دیدن رویاهای قبیح خود خشنودند. شاید در کنار برخوردهای صریح قانونی بوسیله ی رهگیری این افراد و اجرای مجازات‌های متناسب بتوان درمان مقطعی برای بروز این رفتارها انجام داد؛ اما همیشه مرحله ای که از درمان مهم‌تر است مرحله‌ی بازسازی است.

روند چنین بازسازی را سازمان‌های دخیل در حوزه‌ی ارتباطات بر عهده بگیرند. ارگان‌ها و سازمان‌هایی که قالباً عریض و طویل هستند و از امکان مالی خوبی هم برخوردارند. این نهادها می‌توانند با تذکراتی توأم با آموزش و نظارت تلنگری هر چند ناچیز به ذهن این افراد بزنند. حتماً نباید خروجی یک چنین طرحی فیلسوف و ادیب و. باشد. تفهیم و تأدیب افراد برای خدشه دار نکردن فضای جامعه داخل و بی آبرو نکردن کشور در جهان خود درسی کوچکی است که با اثر بخشی بودنش می‌تواند نتیجه‌ی بزرگی را رقم بزند.

دستگیری هکر مشترکین ایرانسل/ مسئولیت اپراتورها در افشای اطلاعات مشترکین

نوشته شده توسط موسسه توسعه حقوق فناوری اطلاعات برهان|وکالت دادگستری در ۱۵ تیر ۱۳۹۵ در بخش جرایم رایانه ای و اینترنتی, حریم خصوصی, حقوق فضای مجازی, هک و کرک, وکیل جرایم سایبری | بدون دیدگاه

دادستان عمومی و انقلاب تهران از دستگیری فردی که اطلاعات خطوط مشترکین ایرانسل را انتشارداده بود خبر داد و گفت: فرد خاطی در تاریخ ۱۳ تیرماه دستگیر و پرونده به لحاظ محل وقوع جرم به دادسرای مربوطه ارسال گردید.

به گزارش سایبرلا  به نقل از فارس، عباس جعفری دولت‌آبادی دادستان عمومی و انقلاب تهران در خصوص انتشار و افشای اطلاعات مشترکین ایرانسل در فضای مجازی، گفت: موضوع در اختیار قرار گرفتن اطلاعات مشترکین ایرانسل مربوط به حدود ۲ سال و نیم گذشته بوده که منجر به تشکیل پرونده در آن زمان و برخورد با فرد خاطی شد.

وی افزود: در مورد بازنشر این اطلاعات در هفته گذشته، موضوع از طریق پلیس فتا پیگیری و IP مورد استفاده توسط این شخص در یکی از شهرستان‌ها شناسایی شد. فرد خاطی اطلاعات مشترکین را با طراحی رباتی در شبکه اجتماعی تلگرام منتشر می‌کرد و طی دستوری که به پلیس فتا صادر گردید، فرد خاطی در تاریخ ۱۳ تیرماه دستگیر و پرونده به لحاظ محل وقوع جرم به دادسرای مربوطه ارسال گردید.

دادستان عمومی و انقلاب تهران خاطرنشان کرد: نامبرده در تحقیقات عنوان کرده که اطلاعات مشترکین ایرانسل را از طریق یکی از گروه‌هایی که عضو آن بوده استخراج و دریافت کرده و اقدام به طراحی رباتی کرده و از این طریق اطلاعات مشترکین را هک کرده است.

جعفری دولت‌آبادی تصریح کرد: چنین اقداماتی چندین سال است که تکرار می‌شود اما هیچ‌گونه تدابیر و اقدامات پیشگیرانه‌ از سوی برخی اپراتورها انجام نمی‌شود لذا برای جلوگیری از احتمال تکرار چنین مواردی در آینده ضرورت دارد مسئولین اپراتورها در این زمینه اقدام کرده تا از انتشار مجدد چنین اطلاعاتی پیشگیری شود. در غیر اینصورت مسئولیت و عواقب آن برعهده اپراتورها خواهد بود.

بررسی حقوقی جرایم رایانه ای در حقوق جزای عمومی

نوشته شده توسط موسسه توسعه حقوق فناوری اطلاعات برهان|وکالت دادگستری در ۲۵ مرداد ۱۳۹۴ در بخش تجارت الکترونیک, جاسوسی سایبری, جرایم رایانه ای, مقالات علمی آموزشی | بدون دیدگاه

جاسوسی از جمله جرائم کلاسیکی است که از ابتدا در جوامع بشری موجود ، و مسئولان اداره جوامع هرگز نتوانستند این جرائم را ریشه کن کنند – البته جالب این است که امروزه با ظهور فناوری نوین با نام کامپیوتر طریقه های ارتکاب این جرم متنوع تر و به دام انداختن مجرمان سخت تر شده است – فناوری اطلاعات تمام فعالیت های اقتصادی اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی ، و علمی بشر ” تحت تاثیر خود قرار داده است و به طور بنیادین جوامع را دستخوش تغییر و تحول کرده است – جاسوسی کامپیوتری که در طول زمان تکامل یافته ناظر به کسب و افشا اطلاعاتی و داده های سیاسی نظامی ، مالی ، اقتصادی ، تجاری و صنعتی چه در بخش دولتی و چه خصوصی است . مصتردات کشور ما هنوز به شکل نشر و فاقد کارایی وجود دارد که جوابگوی نیازمندی ها ی کشور نیست بسته به داده های مورد نظر گرفت – هر کسی اطلاعات و داده های نظامی ، سیاسی و ملی موجود در سیستمهای کامپیوتر و مخابراتی پایگاههای داده و غیره را با سود استفاده از ابزارهای فنی یا بواسطه شغل و موقعیت خود کسب و به افراد یا ارگانهای خارجی و غیرمجاز افشا کند جاسوس محسوب و به مجازات مقرر در ماده تعزیرات محکوم می شود .

چکیده:
در این مقاله از روشهای متعددی برای تحقیق استفاده شده است اعم از کتاب ، سایتهای اینترنتی و هدف از انتخاب این موضوع آگاهی نداشتن جامعه در مورد یکسری جرم ها که به ظاهر ممکن است نوعی جرم به شمار نیایند و قابل لمس نباشند و به صورت مجازی و غیرقابل ملموس در محیط های مجازی صورت می گیرند ، درست است که این جرمها را با چشم نمی توان دید ولی در بعضی موارد ممکن است خطرات بیشماری را به وجود آورند که ممکن است سالیان سال نتوان آنها را جبران کرد . امروزه تحولات عظیمی در تکنولوژی بوقوع پیوسته و شاهد انقلابات بزرگ در زمینه فن آوری ارتباطات فرا ملی طی چند دهه اخیر بوده ایم .
اینترنت علی رغم تمامی امکانات و اطلاع رسانی در عزم بین المللی که برای ما به ارمغان آورده است ولی متأسفانه بعضی از افراد سودجو و فرصت طلب با فرا گرفتن مهارت و دانش لازم راههای ورود به سیستم های کامپیوتری دولتی و خصوصی و … را به دست آورده اند که موجب بروز مشکلات و خسلرات فراوانی گردیده است و با توسعه و تحول اینترنت ، در مقابل انقلاب عظیمی در ایجاد جرایم در سطح بین المللی بوجود آمده است . لذا در بیشتر کشورهای دنیا جرایم اینترنتی بعنوان یک معضل حاد و بسیار مهم تلقی می گردد و دولتها در صدد پیدا نمودن راه حل های مختلفی در جهت جلوگیری از وقوع آن می باشند . در حال حاضر جرایم اینترنتی با اشکال مختلفی صورت می پذیرد که عبارتند از : کلاهبرداری اینترنتی ، جاسوسی اینترنتی ، سوء استفاده از شبکه های تلفنی ، سوءاستفاده از کارتهای اعتباری ، وارد کردن ویروس به کامپیوتر های دیگر ، پولشویی و … در این تحقیق ، پس از مقدمه به بررسی تاریخچه جرایم کامپیوتری ، تبیین مفهوم و ماهیت جرایم اینترنتی ، بررسی انواع مختلف جرایم اینترنتی ، بررسی نقاط قوت و ضعف قوانین و ارئه راهکارهی مناسب برای پیشگیری از وقوع جرایم کامپیوتری خواهد پرداخت .

فصل اول
کلیات ۱-۱- تاریخچه جرایم کامپیوتری
با پیدایش کامپیوتر، جرایم کامپیوتر ی نیز پدید آمد . تاریخچه جرایم کامپیوتری (۱) را می توان به سه نسل طبقه بندی نمود : نسل اول که تا اواخر دهه ۱۹۸۰ می باشد شامل سرقت و کپی برداری از برنامه ها و جرایم علیه حریم خصوصی اشخاص مانند سرقت از آثار و تحقیقات افراد بود . نسل دوم که تحت عنوان جرایم رارها (۲) نامیده می شود تا اواخر دهه ۱۹۹۰ ادامه داشته است . در این دهه تمامی جرایم علیه تکنولوژی اطلاعاتی ، ارتباطی ، کامپیوتری ، ماهواره ای و شبکه بین المللی تحت عنوان جرایم علیه داده ها اطلاق میشود . نسل سوم که از اواسط دهه ۱۹۹۰ شروع می شود جرایم کامپیوتری تحت عنوان جرایم سایبر (۳) با جرایم در محیط سایبر(۴) معروف گردد . بیشینه تاریخی جرایم کامپیوتری به سال ۱۹۸۵ بر می گردد که جرایم کامپیوتری دربر گیرنده جرایمی مانند جاسوسی کامپیوتری (۵) سرقت های آثار ادبی و سود استفاده غیر قانونی از سیستم های کامپیوتری (۶) بود . در دهه ۱۹۷۰ و مقالات زیادی پیرامون جرایم کامپیوتری در روزنامه ها و در بعضی کتابها نوشته شد ولی با توجه به اینکه نوشته های آنها مبتنی بر تحقیقات تجربی نبوده است لذا ارزش علمی نداشته تا بتوان به آنها استناد نمود ولی در اواسط دهه ۱۹۷۰ مطالعات تجربی پیرامون جرایم کامپیوتری صورت پذیرفت که در این مطالعات تمامی جرایم کامپیوتری بوقوع پیوسته را شامل نمی گردید .

سابقه علمی پژوهشی :
نمونه هایی از تحقیقاتی که راجع به جرایم اینترنتی صورت گرفته را به طور خلاصه بیان می نماییم : اولین تحقیقاتی که پیرامون جرایم کامپیوتری صورت گرفت در آمریکا بود که در این تحقیق به قضیه کلاهبرداری از طریق سوء استفاده از ۵۶ هزار مورد بیمه به ارزش حدوداً ۳۰ میلیون دلار اشاره نمود (۷) مورد دیگر می توان به قضیه ( هراشتات ) در آلمان که مربوط به معاملات ارزی خارجی به مبلغ ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار مارک از خسارات ارزی بانک هراشتات خارج گردیده و همین امر باعث ورشکستگی این بانک و وارد شدن خسارت به مشتریان گردید .
در دهه ۱۹۸۰ به عنوان نسل دوم جرایم کامپیوتری محسوب می گردد . جرایم کامپیوتری فقط محدود به جرایم اقتصادی نبوده و سایر هزینه ها را هم که جنبه اقتصادی نداشته مانند دستکاری کامپیوتر بیمارستانها ، جعل اسناد با استفاده از کامپیوتر و ورود به اطلاعات خارجی محرمانه امریکا ، انگلستان و چند کشور دیگر دست یافته و این اطلاعات را به ک . گ . ب بفروشند (۹) در دهه ۱۹۹۰ که شبکه جهانی ( اینترنت ) فراگیر شد جرایم کامپیوتری از جنبه اقتصادی وسیعتر گردیده و ابعاد جدیدتری به خود گرفته است جرایم جدید (برومند : ۱۳۸۳،۲۷) مانند ورود کرم اینترنتی که برای اولین بار توسط یک دانشجوی امریکایی ساخته شده بود و باعث شد تا سیستم کامپیوتری حدود ۶۲۰۰ کاربر اینترنت شامل دانشگاهها ، سرویسهای نظامی و سایتهای بیمارستانها را مختل نماید.

۱-۲- تعریف جرایم کامپیوتری :
در مورد جرایم کامپیوتری تعاریف مختلفی ارائه گردیده و اتفاق نظر در این تعاریف وجود ندارد . اولین گام در جهت تعریف جرایم کامپیوتری مربوط به سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (۱۲) (O.E.C.D.) که در سال ۱۹۸۳ در پاریس ، گروهی از متخصصین به دعوت این سازمان جمع شده بوده اند ارائه گردیده است که عبارت است از : سوء استفاده از کامپیوترها شامل هر رفتار غیر قانونی ، غیر اخلاقی یا غیر مجاز مربوط به پردازش خودکار و انتقال داده است (۱۳) (نشریه بین المللی) در این تعریف گرچه به صراحت از جرایم کامپیوتری نام برده نشده است ولی منظور از سوء استفاده از کامپیوتر همان جرایم کامپیوتری می باشد . در تعریف دیگری آمده است : هر عمل مثبت غیر قانونی که کامپیوتر در آن ابزار با موضوع جرم باشد جرم کامپیوتری است (۱۴) (نشریه بین المللی )
پلیس جنایی فدرال آلمان نیز تعریفی از جرایم کامپیوتریارائه داده که عبارت است از : جرم کامپیوتری در بر گیرنده همه اوضاع و احوال و کیفیاتی است که در آن شکلهای پردازش الکترونیک داده ها ، وسیله ارتکاب و یا هدف یک جرم قرار گرفته است و مبنایی برای نشان دادن این ظن است که جرمی ارتکاب یافته است .(۱۵)
نهایتاً می توان جرایم کامپیوتری را چنین تعریف کرد : هرگونه عمل خلاف قانون که با سوء نیت ، از طرف شخص یا اشخاص با بکارگیری از کامپیوتر صورت پذیرد جرایم کامپیوتری نامیده می شود .

فصل دوم
۲- انواع جرایم رایانه ای :
در یک تقسیم بندی کلی می توان جرایم رایانه ای را به شرح ذیل بیان نمود :
الف : جرایم سنتی که شامل : جاسوسی ، سابوتاژ ، جعل ، کلاهبرداری ، تخریب افراد ، پولشویی و قاچاق مواد مخدر
ب : جرائم ناظر به کپی رایت برنامه ها
ج : جرایم علیه حمایت از داده ها
د : جرایم در تجارت الکترونیک
ه : جرایم در بانکداری الکترونیک
و : جرایم مخابراتی و ماهواره ای
ز : جرایم علیه اطفال و زنان
ح : ترور کامپیوتری

۲-۱- تقسیم بندی جرایم کامپیوتری در حال حاضر سه گروه اصلی در مورد جرایم کامپیوتر وجود دارد که عبارتند از : (۱۷)
الف : جرایم کامپیوتری علیه اشخاص
ب : جرایم کامپیوتری علیه اموال و دارایی اشخاص یا جرایم کامپیوتری اقتصادی
ج : جرایم کامپیوتری علیه دولتها و وظایف آنها
۱- جرایم کامپیوتری علیه اشخاص عبارتند از :
الف : نوشته ها و عکسهای شهوت انگیز ( (Pornoyraphy : فروش یا به تصویر کشیدن عکسهای مبتذل جهت تحریک کردن نوجوانان و یا پیدا نمودن اشخاص از طریق چت (گپ زدن )جهت به نمایش گذاشتن عکسهای آنها در اینترنت و معرفی آنها به دیگر اشخاص جهت ارتباط نامشروع
ب : اذیت و آزار کردن (Harassment) : این نوع جرم ممکن است به صورت ارتباطات و دست انداختن و متلک گفتن ، بی حرمتی به مقدسات و مطالبه کردن وجه از دیگران باشد .
ج : تهدید به قتل : یکی از جرایمی که ممکن است از طریق اینترنت و یا ارسال پیغام به ایمیل اشخاص صورت پذیرد تهدید به قتل می باشد (۱۹)
د : کلاهبرداری : (۲۰) کلاهبرداری کامپیوتری از جمله جرایم اصلی سوء استفاده های کامپیوتری علیه اشخاص و یا دارایی افراد محسوب می گردد .
دارایی عینی غیر ملموس در قالب داده های کامپیوتری مانند وجوه سپرده و پس انداز ، تقصیر و دست کاری کردن در ساعت کاری ، متداول ترین راههای کلاهبرداری کامپیوتری می باشد . در تجارت الکترونیک نقل و انتقال پول نقد و خرید و فروش کالاهای تجاری به سرعت جای خود را به انتقال سپرده ها از طریق سیستم های کامپیوتری داده است که نتیجتاً موجبات سوء استفاده کردن افراد سودجو و فرصت طلب را فراهم کرده است .
کلاهبرداری کامپیوتری از طریق وارد کردن رمزها به خود پردازها و سوءاستفاده کردن از کارتهای اعتباری دیگران معمول ترین شیوه ارتکاب در کلاهبرداری کامپیوتری می باشد . در ذیل به نمونه هایی از کلاهبرداری کامپیوتری اشاره می شود :
۱- سوء استفاده از شبکه تلفنی : امروزه بعضی افراد سودجو با استفاده از تکنیک هایی وارد خطوط تلفنی می شوند که آنها می توانند مکالمات تلفنی خود را با هزینه های مشترکین دیگر انجام دهند . نوع دیگر سوء استفاده از شبکه تلفنی ، از طریق تجارت با شماره های کارت تلفن انجام می شود که از طریق کامپیوتری مورد نفوذ یافتگی قرار می گیرد .
۲- سوء استفاده از صندوق های خود پرداز : در گذشته سوء استفاده از صندوق های خود پرداز با استفاده از کارتهای بانکی که به سرقت می رفت صورت می گرفت ولی امروزه با استفاده از سخت افزار و نرم افزار ویژه کامپیوتری ، اطلاعات الکترونیکی غیر واقعی به صورت کد روی کارت های بانک ثبت شده مورد استفاده قرار می گیرد .
۳- سوء استفاده از کارتهای اعتباری : در حال حاضر بیشتر معاملات از طریق اینترنت صورت می گیرد ، مثلاً پرداخت قبوض برق ، آب ، تلفن و همچنین خرید کالا ، شرکت در همایشهای بین الملللی و غیره معمولاً با استفاده از کردیت کارت ( کارت اعتباری ) استفاده می شود و معمولاً مشتری می بایستی رمز کارت خود و دیگر جزئیات را قید نماید . بدین جهت بعضی از افراد سودجو با فاش شدن رمز کارت اعتباری مشتریان سوء استفاده می نمایند .
۲- جرایم کامپیوتری علیه اموال و مالکیت (۲۱) جرایم اقتصادی که از طریق کامپیوتر یا شبک جهانی اینترنت صورت می پذیرد عبارتند از :
الف : سرقت و تکثیر غیر مجاز برنامه های کامپیوتر ی حمایت شده : از آنجایی که برای ساخت و تولید یک برنامه کامپیوتری هزینه های زیادی اعم از مالی و زمانی صرف می شود لذا تکثیر و استفاده غیر مجاز از آن برای صاحبان قانونی زیاهای بسیار زیادی را به بار خواهد داشت . مثلاً زمانی که یک کارگردان و تهیه کننده فیلم سینمایی با زحمات زیادی که کشیده و هزینه های هنگفتی که برای ساخت فیلم صرف نموده بعد از اکران گذاشتن آن فیلم ممکن است همان فیلم از طریق اینترنت بفروش رسیده و زیان های زیادی به سازنده فیلم وارد شود .
ب : سابو تاژ ( خرابکاری ) و اخاذی کامپیوتری : سابوتاژ کامپیوتری یعنی اصلاح و موقوف سازی و یا پاک کرد غیر مجاز داده ها و یا عملیات کامپیوتری به منظور مختل ساختن عملکرد عادی سیستم (۲۲).
سابوتاژ کامپیوتری ممکن است وسیله ای برای تحصیل مزایای اقتصادی بیشتر نسبت به رقیبان یا برای پیش برد فعالیت های غیر قانونی تروریست برای سرقت داده ها و برنامه ها به منظور اخاذی می باشد (۲۲).
ج : کلاهبرداری کامپیوتری از طریق کارت اعتباری : در تحقیقاتی که توسط دیوید کارتر استاد دانشگاه میشیگان امریکا صورت پذیرفته است متداول ترین جرم کامپیوتری که در سالهای اخیر گزارش شده کلاهبرداری با کارت اعتباری بود. کلاهبرداری کارتهای اعتباری به این علت وسوسه انگیز است که خدشه زنندگان در زمان کوتاهی تنها با وصل شدن به اینترنت بدون نیاز به مهارت خاصی از کارتهای اعتباری سوءاستفاده می کنند.
د : قاچاق مواد مخدر از طریق اینترنت (۲۲) : با توجه به دسترسی آسان افراد به همدیگر از طریق اینترنت و ارسال ایمیل هرگونه خرید و فروش و پخش مواد مخدر از طریق شبکه های کامپیوتری انجام می شود . ضریب اطمینان قاچاق کنندگان مواد مخدر از طریق کامپیوتر نسبت به نوع سنتی آن بالاتر می باشد ، زیرا پلیس به راحتی نمی تواند از برنامه های قاچاق کنندگان مطلع شود و لذا اقدامات پلیس در خصوص کشف فروشندگان و خریداران مواد مخدر غیر ممکن است .
ه : پولشویی کامپیوتری (۲۴) : پولشویی و غارت یکی از جرایم کلاسیک بوده که دارای سابقه طولانی است که با پیشرفت تکنولوژی این جرم از طریق کامپیوتر و اینترنت صورت می پذیرد . نحوه ارتکاب بدین صورت است که باندهای بزرگ نامشروع با ارسال ایمیل پیشنهاد انجام یک کار تجاری را به شخصی می نمایند و بدون اینکه اثر و نشانی از خود بجای بگذارند پیشنهاد ارسال مبالغی پول به حساب شخصی را که برای او ایمیل فرستاده اند می نمایند و در تقاضای خود نحوه ارسال و سهم هر یک از طرفین را بیان و نموده و در صورت توافق طرف مقابل (گیرنده ایمیل ) نوع و نحوه تضمینات لازم را اعلام می کنند و اصولاً در زمان استرداد پول یک عنوان شروع در تجارت الکترونیک را با منشأ تجاری انتخاب و با هدف خود هملهنگ می نمایند (۲۵)
۲- جرایم کامپیوتری علیه دولتها : بعضی از جرایم کامپیوتری علیه دولتها ممکن است به انگیزه های سیاسی صورت پذیرد که می توان به موارد زیر اشاره نمود :
الف : تهدید به گروگان گیری ، اخاذی و کشتن مسئولین و یا اعضای خانواده آنها یکی از جرایم مدرن کامپیوتری که معمولاً قاچاق چیان و یا افراد سیاسی برای رسیدن به اهداف خود از آنها استفاده می نمایند تهدید مقامات کشور و یا خانواده آنها به گروگان گرفتن یا کشتن است . معمولاً جرایمی که توسط افراد سیاسی صورت می گیرد با قاچاق چیان متفاوت است . قاچاق چیان معمولاً از طریق تهدید به گروگان گیری و همچنین تهدید به کشتن و اخاذی از مسئولین اقدام می نمایند ولی افراد سیاسی از طریق اعلام در اینترنت دولت را تهدید به جنگ مسلحانه و براندازی حکومت می نمایند بدون اینکه آثاری از خود جای بگذارند (۲۶)
ب : جاسوسی کامپیوتری (۲۷) : جاسوسی کامپیوتری به عملی گفته می شود که شخص یا گروهی برای دولت یک کشوری اطلاعات مخفیانه از دولت دیگر در ازای دریافت پول انجام می دهند به عنوان مثال می توان به موارد زیر اشاره کرد : در آلمان سازمان اطلاعاتی ک . گ . ب روسیه به شخصی پول داده بود تا اطلاعات مخفیانه ارتش آمریکا را به دست آورد یا در مورد دیگر می توان به قضیه لوس آلماس دانشمند هسته ای اشاره نمود که اطلاعات بسیار محرمانه هسته ای خود را در اختیار دولت چین قرار داده بود (۲۸)
ج : ترور : امروزه اقداماتی تروریستی با دسترسی به اطلاعات حفاظت شده صورت می پذیرد . تروریستهای اطلاعاتی فقط با استفاده از یک کامپیوتر می توانند بصورت غیر مجاز وارد سیستمهای کامپیوتری امنیتی شوند مثلاً با تداخل در سیستم ناوبری هوایی باعث سقوط هواپیما شده یا باعث قطع برق سراسری شوند . (۲۹)
یکی از ابعاد مهم تعریف جرم محدودیت مکان است اما رایانه به دلیل غلبه بر محدودیت مکان فیزیکی و مجازی هم به دلیل ویژگی فرامکانی بودن ، ارائه تعریف مشخص از جرم رایانه ای را با سختی مواجه کرده است . در بسیاری از موارد تفکیک بین جرم رایانه ای و جرم اینترنتی سخت بوده و در ابتدای مواجهه با این قبیل جرایم ، همه آنها به عنوان جرم اینترنتی در نظر گرفته می شدند در حالی که به عقیده من جرم رایانه ای ، جرمی است که به وسیله (واسطه) رایانه انجام می شود مثل دزدی ، کلاهبرداری و اما جرم اینترنتی جرمی است که در فضای مجازی رخ می دهد و اساساً قابلیتهای فضای مجازی و خصیصه های آن مثل دیجیتالی بودن و حافظه ی مجازی بستر تولید جرایم جدید و یا رشد جرایم و تفسیر شکل آنهاست . ( حسن بیگی ۱۳۸۴: ۱۸۵) لازم به ذکر است در یک تعریف از جرم اینترنتی به دو نوع اشاره شده است جرم رایانه ای بر دو نوع است : در تعریف محدود جرمی که در فضای مجازی رخ می دهد جرم رایانه ای است و بر اساس این دیدگاه ، اگر رایانه ابزار و وسیله ارتکابباشد آن جرم را نمی توان در زمره جرایم رایانه ای قلمداد کرد .
در تعریف گسترده هر فعل یا ترک فعلی که در یا « از طریق » یا « به کم سیستمهای رایانه ای » رخ می دهند جرم رایانه ای قلمداد می شود . از این دیدگاه جرایم به ۳ دسته تقسیم می شوند :
۱- رایانه موضوع جرم : در این دسته از جرایم رایانه و تجهیزات رایانه ای ، موضوع جرایم سنتی (کلاسیک) مثل سرقت ، تخریب تجهیزات و … هستند .
۲- رایانه واسطه جرم : رایانه وسیله و ابزار ارتکاب جرم است و از آن برای جعل مدرک ، گواهینامه و … استفاده می شود .
۳- جرایم محض رایانه ای : دسته سوم جرایم محض جرایمی مانند هک یا ویروسی کردن که صرفاً در فضای مجازی اتفاق می افتد ( فتاحی ، ۱۳۶۶)
با این وصف بهترین و اولین تعریف ارائه شده در مورد جرایم رایانه ای ، تعریف سازمان همیاری اقتصادی و توسعه (OECD) در مورد سه گروه از جرایم رایانه ای است :
۱-جرایم اقتصادی مربوط به رایانه ( کلاهبرداری رایانه ای ، جاسوسی رایانه ای و خرابکاری رایانه ای )
۲- جرایم مربوط به رایانه علیه حقوق فردی ، خصوصاً علیه حریم خصوصی
۳- جرایم مربوط به رایانه علیه منافع جمعی مثل جرایم علیه امنیت ملی ، علیه کنترل جریان فرامرزی داده ها ، علیه تمامیت رویه های رایانه ای و شبکه های داده ای – ارتباطی یا علیه مشروعیت دموکراتیک مصوبات پارلمان در مورد رایانه (زیبر ۱۳۸۴ : ۱۹ )
نخستین کتابی که مستقیماً به موضوع جرایم اینترنتی و کامپیوتری اشاره کرده است ، توسط آرامسکی در سال ۱۹۹۸ با نام «جرایم وابسته به کامپیوتر ، تهدیدها و فرصتها » نوشته شد . او یک نویسنده فنلاندی بود که تحت حمایت موسسه اروپایی جلوگیری و کنترل جرم ، کتاب خود را نوشت (ضیابری ، ۱۳۸۶)
منشأ پیدایش جرم کامپیوتری و اینترنتی به قضیه رویس بر می گردد ؛ او که بعد از بی مهری مسئولان یک شرکت عمده میوه و سبزی ، به عنوان حسابدار آن انتخاب می شود از طریق کامپیوتر اقدام به حسابرسی کرده و با تغییر قیمتها و تنظیم درآمد جنس ، مبلغی را از مرجع آن کاهش و به جای خاص واریز می کند .
رویس با ظرافت خاصی قیمتها تغییر می داد ، بعد از آن با نام ۱۷ شرکت محل و طرف قرارداد ، چکهای جعلی صادر و از آن حساب برداشت می کرده به طوری که در کمتر از شش سال بیش از یک میلیون دلار به دست آورده است اما به علت نداشتن مکانیزم برای توقف این روند ، رویس خودش را به محاکم قضایی معرفی می کند و به ۱۰ سال زندان محکوم می شود . بدین ترتیب زمینه پیدایش جرم رایانه ای شکل می گیرد و دادگاه را به تدوین قوانین مدون وا می دارد .
اولین جرم اینترنتی در ایران در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۳۷۸ به وقوع پیوست . یک کارگر چایخانه و یک دانشجوی کامپیوتر در کرمان اقدام به جعل چکهای تضمینی مسافرتی کردند و چون تفاوت و تمایزی چندان بین جرم کامپیوتری و جرم اینترنتی وجود ندارد ، عمل آنها به عنوان جرم اینترنتی محسوب می شوند . بعد از این بود که گروه های هکر موسوم به گروه مش قاسم و … جرم های دیگری را مرتکب می شدند ، مواردی چون جعل اسکناس ، اسناد و بلیط های شرکت های اتوبوس رانی ، جعل اسناد دولتی از قبیل گواهی نامه ، کارت پایان خدمت ، مدرک تحصیلی و جعل چک های مسافرتی و عادی بخشی از این جرایم اینترنتی هستند .

تاریخ جرایم کامپیوتری
با پیدایش کامپیوتر جرایم کامپیوتری نیز به وجود آمد . تاریخچه جرایم کامپیوتری ( ۱ ) را می توان به سه نسل طبقه بندی نمود :
نسل اول که تااواخر دهه ۱۹۸۰ می باشد شامل سرقت و کپی برداری ازبرنامه ها وجرایم علیه حریم خصوصی اشخاصی مانند سرقت از اثار وتحقیقات افرادبود .
نسل دوم که تحت عنوان جرایم داده ها ( ۲ ) نامیده می شود تا اواخر دهه ۱۹۹۰ ادامه داشته است . در این دهه تمامی جرایم علیه تکنولوژی اطلاعاتی ,ارتباطی , کامپیوتری , ماهواره ای و شبکه بین المللی تحت عنوان جرایم علیه داده ها اطلاق می شود .
نسل سوم که از اواسط دهه ۱۹۹۰ شروع می شود جرایم کامپیوتری تحت عنوان جرایم سایبر(۳ ) با جرایم در محیط سایبر (۴ ) معروف گردد . پیشینه تاریخی جرایم کامپیوتری به سال ۱۹۸۵ برمی گردد که جرایم کامپیوتری در بر گیرنده جرایمی مانند جاسوسی کامپیوتری (۵) سرقتهای اثار ادبی وسوء استفاده غیر قانونی از سیستم های کامپیوتری (۶) بود . در دهه ۱۹۷۰ مقالات زیادی پیرامون جرایم کامپیوتری در روزنامه هاو در بعضی کتابها نوشته شد ولی با توجه به اینکه نوشته های انها مبتنی بر تحقیقات تجربی نبوده است لذا ارزش علمی نداشته تا بتوان به انها استناد نمود ولی در اواسط دهه ۱۹۷۰ مطالعات تجربی پیرامون جرایم کامپیوتری صورت پذیرفت که در این مطالعات تمامی جرایم کامپیوتری بوقوع پیوسته نمونه هایی از تحقیقات هایی که راجع به جرایم اینترنتی صورت گرفته را به طور خلاصه بیان می نماییم :
اولین تحقیقاتی که پیرامون جرایم کامپیوتری صورت گرفت در امریکا بود که در این تحقیق به قضیه کلاهبرداری ازطریق سوء استفاده از ۵۶ هزارمورد بیمه به ارزش حدودا ۳۰ ملیون دلار اشاره نمود (۷) مورد دیگر میتوان به قضیه (هراشتات) در المان که مربوط به معاملات ارزی خارجی به مبلغ ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار مارک از خسارت ارزی بانک هراشتات خارج گردیده وهمین امر باعث ورشکستگی این بانک ووارد شدن خسارت به مشتریان گردیده .

هدف تحقیق :
یکی ازمسایل بسیار مهمی که امروزدر عرصه علم و فناوری دردنیا مطرح است , اینترنت است . یعنی درحال حاضر اگر کسی یک رایانه قابل اتصال به اینترنت را به صورت همراه با خود نداشته باشد , لاقل درخانه اش رایانه ای برای استفاده دارد وازطریق ان به اینترنت وصل می شود . امروزه دسترسی به شبکه جهانی از طریق رایانه بسیار راحت واسان شده و این فضای جهانی در واقع شاهراهی است که معابر مثبت ومنفی زیادی دارد . با توجه به اینکه حذف اینترنت از زندگی انسان امروز محال است و مانند حذف , اب , برق , گاز و تلفن امری محال است باید استفاده از این امکانات را مدیریت کنیم تااز ناحیه ان دچار اسیب نشویم . مهمترین هدف ازانجام این تحقیق چگونگی انجام جاسوی رایانه ای و برای مشکلات وموانع بر سر مقابله با انهاست . با توجه به اینکه پیشرفتها در فضای سایبر لحظه به لحظه و روز به روز بیشتر است , باید قانونی داشته باشیم جامع و در عین حال منعطف که به صورت دوره ای بتوان ان را مورد تجدید نظر قرار داد و یا قانونگذار در این قانون , دست مجریان را برای تطبیق موضوعات جدید با احکام قانونیباز بگذارد زیرا نمی توان خارج از چارچوب قانون حرکت کرد . قانون باید جامع و قدرت باز دارندگی کافی باشد تا بتوان از سوء استفاده افراد سود جو مثل هک کردن یک سایت و دسترسی غیر مجاز به اطلاعات یک موسسه یا یک خانواده از طریق اینترنت جلوگیری کرد . همچنین برای مقابله بااین اقدامات باید یک جریان شخص باابزار کار مناسب ومهمتر اینکه متولی مشخصی داشته باشد .

جاسوسان و انگیزه های جاسوسی :
قطعا به دنبال هرعلمی انگیزه و قصدی وجود دارد . جاسوسی هم مستثنی نیست و تمام جاسوسان باانگیزه و هدفی به دنبال کسب اطلاعاتی که اجازه دستیابی به ان را ندارند هستند . زیبر هدف اصلی جاسوسی کامپیوتری را تنها به ((برنامه های کامپیوتری)) محدود کرده است و دلیل ان را هم افزایش ۵۵ میلیارد دلاری بازار جهانی فروش برنامه های کامپیوتری که شامل نرم افزارهای خود ساخته نمی شوند می داند (زیبر ۱۳۸۴ : ۳۵ ) در حالیکه اگر دور کمی به جاسوسی نگاه کنیم و ان را مشابه یک انومی در فضای مجازی در نظر بگیریم دیگر فقط به هدفی که زیبر مطرح می کند , محدود نمی نماییم وهمانطور که دوریکم معتقد است که جرم همه ابعاد زندگی اجتماعی ما را فرا گرفته است (نه فقط بعد اقتصادی )ما هم بدین اعتقاد می یابیم که اهداف و انگیزه های جاسوسان سایبر تنها مقاصد تجاری و اقتصادی نیست . زیبر جاسوسی کامپیوتری را به دو بخش تجاری و فنی تقسیم می کند و به دنبال این تقسیم , دو عمده هدف را برای جاسوسی ذکرمی کند : در بخش تجاری , هدف اصلی جاسوسی کامپیوتری حساب هزینه های تراز نامه ها و ادرس مشتریان است که همگی در کامپیوتر ذخیره شده اند و در بخش فنی , هدف جاسوسی پیشرفتها , تحقیقات و داده ها ی مربوط به تولید و طرح تراشه های کامپیوتری است (زیبر۱۳۸۴ : ۳۵ )

۲-۲- تعریف جاسوسی رایانه ای و انواع آن
از دید بین المللی جاسوس فردی است که به طور مخفی یا با مشخصات جعلی ، اطلاعاتی در منطقه عملیاتی طرف محاربه کسب می نماید یا تلاش در کسب آن دارد و هدف او ارسال آن اخبار برای دشمن است ( باشگاه اندیشه )
آنچه در معنای جاسوس نهفته این است که میل به آگاهی و کسب اطلاعات انگیزه ی اولیه ی این امر است حال این آگاهی در اختیار گروه یا سازمان با غرایض خاصی قرار می گیرد ( یعنی با اهداف و مقاصد سیاسی ، نظامی است ) و یا به نوعی سرگرمی و ارضای حس کنجکاوی فردی بدل می شود ( هیجان دسترسی به اطلاعاتی که از آن منع شده اند و اجازه ندارند دست یابند که در این صورت بیشتر یک فضولی است تا یک جرم ) بعد هم مفهوم جاسوسی فاش کردن اطلاعات بدست آمده است آن هم برای فرد یا افرادی که در مقابل صاحب اطلاعات قرار گرفته و او تمایلی به آگاهی آن طرف مقابل از اطلاعاتش ندارد .
بر طبق تعریف ارائه شده سازمان همیاری اقتصادی و توسعه ، جاسوس رایانه ای در دسته ی جرایم اقتصادی قرار می گیرد .
تعریف دیگر جاسوسی رایانه ای عبارت است از : جاسوسی رایانه همانند جاسوسی کلاسیک ناظر به کسب اسرار حرفه ای ، تجاری ، اقتصادی ، سیاسی ، نظامی و نیز افشاء و انتقال و استفاده از اسرار است ، فرد مرتکب جرم با دستیابی و فاش کردن این اسرار ، ضرر سیاسی ، نظامی ، مالی ، تجاری می کند . این جرم امنیت ملی را با مخاطره مواجه می کند .(برومند : ۱۳۸۴)
اساس پیدایش هک ، جاسوسی اینترنتی نیست و بسیاری از هکرها هم با انگیزه های تقویت ایمنی داده ها ، غلبه بر سیستمهای ایمنی ، لذت بردن از نفوذ به بانکهای مهم داده و مطرح شدن بین دوستان یا در مطبوعات (زیبر ۱۳۸۴: ۴۶) و تمایل شدید به یادگیری نحوه کار رایانه ، یافتن راهی برای ورود مخفیانه به آنها و پیدا کرد سوراخ های امنیتی سیستمها ، هیجان خواندن اطلاعاتی که می دانند اجازه دیدن آنها را ندارند یا انجام کاری که می دانند قانونی نیست ( کریم بیگی ، ۱۳۸۶ )
با در نظر گرفتن ۲ نوع جرم رایانه ای در تعریف گسترده آن باید گفت جاسوسی رایانه ای و اینترنتی در هر سه دسته قرار می گیرند یعنی هم رایانه موضوع جاسوسی است یعنی هدف دستیابی به اطلاعات رایانه است ، هم رایانه واسطه جاسوسی است یعنی جاسوسان از رایانه به عنوان ابزار جاسوسی استفاده می کنند و در دسته سوم هم جاسوسی رایانه ای و اینترنتی جزء جرایم محض رایانه ای به شمار می روند مثل هک که یکی از انواع راههای جاسوسی است اما آنچه در مسائل حقوقی جاسوسی ، سبب خلأ قانون شده است این است که جاسوسی جزء آن دسته از جرایمی هستند که وسایل در ارتکابشان شرط نیست .

۲-۳- انواع جاسوسی رایانه ای و اینترنتی
پیش از پرداختن به انواع جاسوسی ها باید ذکر کنم که این تفکیک انواع جاسوسی بر مبنای روشهای ارتکاب جرم انجام شده است یعنی ملاک تفکیک نوعی از نوعی دیگر ، روش مورد استفاده بوده است و می بینیم که زمانی که جاسوسی از طریق نصب برنامه بر وری کامپیوتر در فضای مجازی رخ می دهد دقیقاً نقطه ای تفکیک ۲ نوع عمده جاسوسی رایانه ای است .
اما زیبر در صحبت از روش ارتکاب جاسوسی این چنین به ۴ نوع اشاره می کند :
۱- رایج ترین راه جاسوسی رایانه ای ، کپی کردن فایل های داده است به خصوص در زمینه برنامه هایی که به تعداد انبوه تولید و به فروش می رسند . در خصوص برنامه هایی که به تعداد انبوه تولید نمی شوند و دیگر داده ها ، کپی کردن عمدتاً به وسیله برنامه هایی کمکی یا به وسیله برنامه های خود ساخته ، صورت می گیرد .
۲- نوع دیگر جاسوسی رایانه ای ، جاسوسی سنتی است که آن هم به دو دسته جاسوسی شخصی سنتی جاسوسی فنی سنتی تقسیم می شوند :
الف : جاسوسی شخصی سنتی : روش های این نوع جاسوسی عبارتند از : رشوه دادن به کارمندان یا اخاذی از آنها ، فرستادن مأمور در قالب کارمند تازه وارد برای دوره های کوتاه کاری ( این روش به سلام – خداحافظ معروف است ) یا به وسیله مصاحبه با کارمندان شرکت مورد نظر که در جستجوی کار جدید به سراغ آگهی ها ی دروغین می آیند و در ضمن مصاحبه وضعیت فعلی کارشان را هم توصیف می کنند .
ب : جاسوسی فنی سنتی : روش های فنی سنتی تحصیل اطلاعات ذخیره شده در کامپیوتر نیز بر مبنای ۱- سرقت فایل های داده ، ۲- اتصال یک کابل نخفی به کامپیوتر مورد نظر یا ، ۳- نصب بخش انتقال دهنده در سیستم کامپیوتر مورد نظر صورت گرفته است . روش دیگر سوءاستفاده از داده هایی است که تاریخ اعتبار آنها گذشته است ، شامل موارد : ۱- جستجو در سطل زباله برای یافتن برگه های چاپ شده یا کاغذ کاربن هایی که در تهیه چند نسخه از یک نوشته به کار رفته است .، ۲- نوترها یا دیسکتهایی که برای مبادله حاملهای داده به کار رفته ولی محتویات آنها کاملاً محو نشده است . ۳- برداشتن داده هایی که کارمند بعد از اتمام کارش در قسمت ذخیره داده های مورد نیاز برای مراجعات بعدی کامپیوترش ذخیره می کند .
۳- برداشت داده از طریق فرکانس : دستیابی به میدانهای الکترونیکی و فرکانسی تولید شده پایانه های رایانه ای و شنود و تحلیل و حتی ضبط آنها با استفاده از امکانات استاندارد صوتی و تصویری که با قیمت ارزان به دست می آید به راحتی در یک ماشین نزدیک مرکز رایانه قبل قابل جاسازی است .
۴- استفاده از سیم های مخابراتی : در این نوع نفوذ به مراکز داده جهت دسترسی غیرمجاز به اطلاعات به روشهای خاصی صورت می گیرد : ۱- استفاده از گذر واژه (به ویژه اگر مدت زمان طولانی تغییر نکند ) ۲- استفاده از تماسهای تلفنی دروغین و ۳- شنود و استراق سمع از طریق جمع آوری میکروهای سرگردان ارسالی از ماهواره ها یا ایستگاه های زمینی و نفوذ به کامپیوتر های حاوی داده .
و نوع پنجم جاسوسی که در واقع جاسوسی اینترنتی است و خود دارای انواع و شیوه های متفاوت است : ۵- کسب اطلاعات از طریق ، ۱ – معرفی برنامه هایی که از راه نصب نرم افزارها و یا حین گردش افراد در محیط وب وارد کامپیوتر شخصی آنها شده و تا زمانی که کاربر به شبکه جهانی وصل است ، اطلاعاتی را که روی هارد دیسک او ذخیره شده است برای پایگاه های مطلوب خویش می فرستد ( افراسیابی ، ۱۳۸۶ )

در تحقیقی که از یک میلیون کامپیوتر در سطح جهان به عمل آمد مشخص شد که ۳۰ میلیون برنامه جاسوسی در آنها به کار رفته است . با این وصف می توان گفت در هر کامپیوتر حداقل ۳ نرم افزار جاسوسی هست که کلیه اطلاعات لازم را به مراکزی که آنها طراحی کرده اند ارسال می کند . بسیاری از برنامه های جاسوسی از طریق کلیک OK یا NO پیامهای مزاحم به رایانه ها راه پیدا می کنند . پس از یک کلیک ، این نرم افزار اجازه نفوذ یافته و مستقیماً خود را در قسمت سخت افزار پنهان می نماید . البته همه برنامه های جاسوسی آنقدرها مؤدب نیستند .
بعضی از این برنامه های جاسوسی ، بدون هیچ مجوزی و تنها به خاطر ساختار قدرتمند خود می توانند حین دسترسی یک رایانه به اینترنت ، به درون آن نفوذ کرده و به اجرای مقاصد خود بپردازند . حتی پس از نصب این برنامه ها نیز تقریباً هیچ اثری در کاربری دیده نمی شود . تنها برخی از آنها هستند که باعث کند شدن احتمالی سرعت رایانه یا معرفی برخی آدرس های غیر معمول می شوند .
اثرات این برنامه ها نیز جالب است . هر چند نرم افزارهای مذکور اکثراً در ظاهر ، بی خطرند ولی حتی همین نرم افزارهای بی خطر نیز کارهای غیر قانونی انجام می دهند . ساده ترین حالت این است که تمامی عادات کاربر را شناسایی و در جمع آوری اطلاعات مربوط به این عادات بر شرکت های یکدیگر کمک می نمایند .
روش های مخرب نرم افزارهای جاسوسی ، از سطح ورود به اطلاعات شخصی کاربر از آنها با جمع آوری کلیه اطلاعات شخصی آنها را کپی برداری کرده و به اطلاع هدایت گرهای خود می رسانند . برخی بی ادب تر بوده و اطلاعات شخصی را به طور گسترده پخش می کنند. مشکل دیگری که این نرم افزارها ایجاد می کنند تضعیف سیستم های امنیتی و آماده ساختن آنها برای حملات هکرهاست ، به این معنی که این نرم افزارها نوعی نقش بی حس کنندگی را ایفا می کنند و خاصیت بازدارندگی را از ویروس کش ها و دیگر برنامه های فارسی سلب می کنند. (احمدی :۱۳۸۶ )
بررسی ایمیل های شخصی و سازمانی و گزارش عملکرد «وب گردی » کاربران و سرویس دهی ارائه دهندگان خدمات اینترنتی به شرکت ها و سازمان های ذی نفع و به عبارت دیگر مشاهده دقیق عملکرد کاربران و سرویس دهندگان اینترنت به مالکان این دنیای شیشه ای (افراسیابی :۱۳۸۶) از دیگر راهها و انواع جاسوسی اینترنتی است .
پس تفکیک ا نواع جاسوسی به این شکل می باشد :
جاسوسی
کامپیوتری
کپی کردن فایل ها
جاسوسی سنتی (شخصی و فنی )
برداشت از طریق فرکانس
استفاده از سیستم های مخابراتی جاسوسی اینترنتی
بررسی ایمیلهای شخصی
مشاهده دقیق عملکرد کاربران
نصب نرم افزار

پس از ارائه تعریف از جاسوسی و معرفی انواع آن به شناخت دلایل و انگیزه های آن با ملاک قرار دادن مرتکبان جاسوسی پرداخته خواهد شد .

نرم افزارهای جاسوسی و مقابله با آنها

نرم افزار جاسوسی چیست ؟
حتماً تا حالا برایتان پیش آمده است که در حال کار با اینترنت ناگهان پنجره های مختلف زیادی بدون میل شما باز می شوند که اصطلاحاً popup windows نام دارند و وقت زیادی را باید برای بستن آنها صرف کنید اگر در آن موقع کم حوصله باشید سریعاً از کوره در می روید ! این مطلب به شما کمک می کند که متوجه شوید این پنجره های مزاحم از کجا می آیند .
نرم افزار جاسوسی هر نوع فناوری یا برنامه روی کامپیوتر شماست که اطلاعات را بطور پنهانی جمع آوری می کند . این دیتا سپس به تبلیغ کنندگان یا به سایر گروه های علاقه مند فروخته می شود . نوع اطلاعاتی که از کامپیوتر شما جمع آوری می شود متفاوت است . بعضی نرم افزارهای جاسوسی فقط اطلاعات سیستمی شما را ردیابی می کنند – مانند نوع اتصال شما به اینترنت و سیستم عامل کامپیوترتان ، بقیه نرم افزارهای جاسوسی اطلاعات فردی را جمع آوری می کنند – مانند ردگیری عادات و علائق شما در هنگام کار با اینترنت و یا گاهی بدتر ، با فایل های شخصی شما سروکار دارند ، نرم افزار جاسوسی بدون رضایت و اجازه کاربر نصب می گردد ، (چنانچه به یک شرکت اجازه جمع آوری دیتا را بدهبد ، دیگر نام این عمل جاسوسی نیست ، بنابراین همیشه قبل از اجازه دادن ، موارد افشای دیتا بصورت آنلاین را با دقت بخوانید ) ، بعضی افراد به جاسوسی عمومی که گرایشات اینترنتی و نرم افزاری را ردگیری می کند تا جایی که اطلاعات مشخصه فردی را شامل نشود ، اعتراضی ندارند ، اما بقیه به هر نوع دیتایی که بدون اجازه از کامپیوترشان برداشته می شود ، معترض هستند . به هر حال ، نرم افزار یا ابزاری که این اطلاعات را جمع آوری می کند ، نرم افزار جاسوسی نامیده می شود .
نصب نرم افزار جاسوسی روی کامپیوتر شما می تواند با مشاهد یک وب سایت ، دیدن یک ایمیل به فرمت HTML یا با کلیک کردن یک پنجره باز شونده (pop-up) آغاز شود . روند دانلود به شما اطلاع داده نمی شود ، بنابراین شما از اینکه کامپیوترتان پذیرای یک نرم افزار جاسوسی شده است ، بی اطلاع خواهید ماند .

تولد نرم افزارهای جاسوسی :
قبل از ظهور نرم افزارهای جاسوسی تبلیغ اینترنتی از طریق قراردادن banner هایی بود که در صفحات وب قابل مشاهده بود (البته هنوز هم وجود دارند) ، و کاربران با کلیک کردن روی آنها از اطلاعات یا خدمات ارائه شده به دلخواه آگاهی می یافتند . اما بتدریج کاربران از این نحو تبلیغ خسته شده بودند و به این ترتیب تبلیغ کنندگان در حال ورشکستگی بودند ، زیرا میزان درآمد آنها متناسب با میزان کلیک از طرف بازدید کنندگان بر روی تبلیغاتی بود که بر روی وب سایت خود قرار می دادند .
تبلیغ کنندگان دریافتند که اگر همچنان می خواهند از طریق اینترنت درآمد داشته باشند ، مجبور به تغییر تاکتیک هایشان هستند . بسیاری از آنها دریافت خود را بر اساس میزان واقعی فروش قراردادند ، بقیه به راههای جدید تبلیغ فکر کردند ، آنها به روشی تازه رسیدند که به آنها اجازه تبلیغ محصولات را بدون داشتن وب سایت یا سرویس دهنده می داد و به این ترتیب نرم افزارهای جاسوسی پدید آمدند .
در ابتدا نرم افزار جاسوسی در دل برنامه های رایگان قرار می گرفت ، اما بعدها به حقه های کثیف تری ! رو آوردند و آن استفاده از سوء استفاده های هکری برای نصب نرم افزار جاسوسی روی کامپیوترهاست . اگر از سیستم های عامل رایج استفاده می کنید شانس شما برای داشتن نرم افزار جاسوسی روی سیستم تان بیشتر است . براحتی می توان ادعا کرد که بسیاری از کاربران خانگی بر روی کامپیوتر خود جاسوس ! دارند .

انواع نرم افزارهای جاسوسی :
همانطور که گفته شد ، نرم افزار جاسوسی هر نوع نرم افزاری است که اطلاعات را از یک کامپیوتر بدون آگاهی کاربر بدست می آورد . انواع زیادی از این نوع نرم افزارها در اینترنت فعال هستند اما می توان آنها را به دو گروه عمده تقسیم کرد :

نرم افزار جاسوسی خانگی (Domestic Spyware )
نرم افزاری است که معمولاً توسط صاحبان کامپیوترها به منظور آگاهی یافتن از تأثیرات اینترنت بر روی شبکه های کامپیوتری خودشان ، خریداری و نصب می گردد ، مدیران از این نرم افزار برای آگاهی از فعالیت های آنلاین کارمندان استفاده می کنند . بعضی افراد نیز برای اطلاع از فعالیت های سایر اعضاء خانواده استفاده می کنند (مانند مشاهده محتویات اتاقهای گفتگو توسط والدینی که کودکانشان در آنها شرکت می کنند)
یک شخص ثالث نیز می تواند نرم افزار جاسوسی را بدون آگاهی صاحب کامپیوتر نصب کند . مجریان قانون از نرم افزارهای جاسوسی برای آگاهی یافتن از فعالیت مجرمانی استفاده می کنند که این مجرمان خود از همین نرم افزارهای جاسوسی برای حصول اطلاعاتاز کامپیوترهای شخصی به قصد دزدی دارایی ها استفاده کرده اند .

نرم افزار جاسوسی تجاری (Commercial Spyware)
این نرم افزار که به عنوان adware نیز شناخته می شود ، نرم افزاری است که شرکت ها برای تعقیب فعالیت های وبگردی کاربران اینترنت استفاده می کنند . این شرکت ها اغلب اطلاعات حاصل را به بازار یابان می فروشند و آنها کاربران را با تبلیغات خاص مورد هدف قرار می دهند – منظور تبلیغاتی است که با علائق کاربر مطابقت دارد و به احتمال زیاد برای وی جذاب است .
بدست آوردن اطلاعات به این سادگی موجب خوشحالی تبلیغ کنندگان می شود . سابقاً بازاریابان برای فهمیدن علائق افراد باید انها را از طریق برگزاری مسابقات یا موارد مشابه تطمیع می کردند ، آن روش های کسب اطلاعات شخصی هنوز وجود دارد ، اما در آن روشها قدرت خواندن و اطلاع از سرنوشت اطلاعات شخصی و پذیرفتن یا نپذیرفتن آنها توسط افراد وجود دارد . به هر حال ، اطلاع از سلیقه های شما بصورت پنهانی با استفاده از نرم افزارهای جاسوسی بسیار آسان تر است و تصویر بسیار کامل تری به صنعت بازاریابی ارائه می کند . در کل می توان ادعا کرد که نرم افزارهای جاسوسی همه جا هستند .

فصل سوم
برسی قوانین کیفری ایران پیرامون جرایم رایانه ای متأسفانه در ایران موضوع تخلفات و جرایم کامپیوتری دیر تر از کشورهای دیگر نمودار گردیده و شاید علت آن ناشناخته بودن فن آوری اطلاغات در ایران بوده است . با توسعه فن آور اطلاعات و فراگیر شدن آن در بین عموم مردم ، توجه مدیران کشور به وجود قوانین لازم احساس گردید . اولین مرجع رسمی کشور که لزوم توجه به حقوق رایانه ای را احساس نمود شورای عالی انفورماتیک وابسته به سازمان برنامه و بودجه کشور بوده است . اولین قانونی که پیرامون جرائم کامپیوتری در ایران تصویب شد به سال ۱۳۷۹ بر می گردد که مجلس شورای اسلامی «قانون حمایت از پدید آورندگان نرم افزارهای رایانه ای » را تصویب نمود .
در سال ۱۳۸۱ نیز طرح قانون تجارت الکترونیکی تهیه که نهایتاً متن آن در سال ۱۳۸۲ به تصویب نهایی مجلس شورای اسلامی رسید . از جمله موارد مهمی که می توان به آنها اشاره نمود عبارتند از : جرم انگاری جعل ، کلاهبرداری کامپیوتری ، حمایت کیفری از حقوق مصرف کننده ، حمایت از داده ها و کپی رایت .
نتیجه گیری :
با توجه به پیشرفت تکنولوژی و اطلاعات ، بهطور یقین افرادی سودجو و فرصت طلب با فراگیری دانش درصدد سوء استفاده از تکنولوژی می باشد که این افراد سودجو ، امکاناتی را که توسعه تکنولوژی برای جامعه بشری به ارمغان می آورد دست خوش امیال و اغراض خود ساخته و باعث ایجاد مشکلاتی برای استفاده کنندگان از تکنولوژی گردیده و باعث ایجاد شبهه و تردید برای استفاده صحیح از این امکانات و تکنولوژی شده اند تا جایی که امروزه توجه دولتمردان ، حقوق دانان ، متخصصین در امر تکنولوژی را به خود معطوف کرده است . هر چه بیشتر تکنولوژی کامپیوتری توسعه یابد جرائم کامپیوتری نیز توسعه پیدا خواهد نمود . ولی قوانینی که بتواند که بتواند با این جرائم برخورد نماید پاسخگو نخواهد بود و دولتها می بایستی قوانین خود را متناسب با جرایم نمایند ، زیرا جرایم کامپیوتری با جرایم غیر کامپیوتری و کلاسیک اختلاف اساسی دارند .
اولاً : شیوه ارتکاب آنها تقریباً آسان است .
ثانیاً : با منابعی اندک می توانند خسارات هنگفتی وارد نمایند .
ثالثاً : جرایم کامپیوتری معمولاً در عرصه بین المللی بوده و معلوم نیست که کدام حوزه قضایی صلاحیت رسیدگی به جرم را بر عهده دارد .
رابعاً : با توجه به بین المللی بودن جرایم کامپیوتری ممکن است در بعضی از کشورها این موضوعات به عنوان جرم تلقی نگردیده و یا حتی قانونی مبنی بر مجازات متخلفان وجود نداشته باشد .
۱- آیا ساختار جامعه باعث بروز جرایم رایانه ای می شود ؟
۲-آیا قانون جلوگیری از چنین جرمهایی بازدارندگی کافی را ندارند ؟
۳-آیا آزادی کارکنان در ادارات و شرکتها باعث این جرم ها می شود ؟
۴- آیا عدم آموزش لازم به مردم و کارکنان باعث بروز چنین جرمهایی می شود ؟
۵-آیا نداشتن امنیت کافی سیستمهای ادارات و شرکتها و
۶- آیا نقش جامعه در شکل گیری چنین جرایمی مؤثر ا ست ؟
افراد شخصی باعث دسترسی آسان افراد به آنها می شود.

منبع: کانون وکلای اصفهان